Achter de wet, tegen de wind

“Strike a pose! Hou je hoofd lichtjes schuin en zet een ietwat flauwe glimlach op.” Die instructies  moet Schilder Godfried Guffens ongeveer aan zijn notabele opdrachtgevers gegeven hebben voor hij hen op doek vereeuwigde. Hij mocht dan geen echte portretschilder zijn, toch tastte de Hasseltse beau monde maar wat graag in hun bundel om te kunnen pronken met een schilderij van zijn hand. Ook hoogleraar en staatsman Jan Jozef Thonissen zag zo’n aristocratisch portret wel zitten – euh, hangen. 

Weelderig witte haardos, zwart pak en een fijn brilletje op de neus. Dat Thonissen de wind van voren lijkt te krijgen, is wellicht geen toeval. De felle pleiter is bekend om zijn donderpreken en jaagt zijn tegenstanders met hoge regelmaat op de kast. Eerst als advocaat, daarna als hoogleraar en decaan  aan de rechtsfaculteit van de KU Leuven. Zijn artikels over rechtspraak en wetgeving – onder meer in zijn eigen krant Le Journal du Limbourg Belge – verhitten steevast de gemoederen. In 1850 zet hij zich als eerste openlijk af tegen het socialisme met de publicatie van Le socialisme et ses promesses.

Stof en longen

Zijn proteststem levert hem de stem van het volk op bij de parlementsverkiezingen van 1863. Ook als minister toont hij de haren op zijn tanden door met de grove borstel door zowel de kieswet, de kerkfabrieken als het lager onderwijs te gaan. Maar net als zijn schrijfsels doen ook zijn ideeën veel stof opwaaien. De strijdvaardige staatsman kan de vele tegenwind niet meer ophoesten en de combinatie met ernstige longaandoeningen doet hem in 1887 de vlinderdas om. Hij zet noodgedwongen een stap terug en overlijdt vier jaar later in Leuven. Na een kinderloos huwelijk van 49 jaar staat echtgenote Ida Louise Nagels er plots alleen voor. 
 

Fraaie fresco’s

Gelukkig is er nog dat portret. De beeltenis die Thonissen terug tot leven wekt. Inclusief sierlijk zwart strikje en het rode insigne van de Leopoldsorde in zijn knoopsgat. Het typeert het oog voor detail van stads- en generatiegenoot Godfried Guffens. Geen wonder dat de Hasseltse happy few zo graag postvat voor zijn schildersezel. Maar liefst 125 notabelen laten zich door Guffens portretteren. Daarbij dus ook onze doctor in de rechten. Terwijl die furore maakt in België reist de schilder naar Franse, Duitse en Italiaanse steden, samen met zijn boezemvriend Jan Swerts. Ze dompelen zich onder in het werk van grootmeesters als Rafaël en Michelangelo en groeien zo uit tot specialisten in historische en godsdienstige schilderkunst. Vaak in de vorm van monumentale muurschilderingen in kerken en civiele gebouwen. Onder meer de fresco’s in de Hallen van Ieper, de Kortrijkse schepenzaal, de Hasseltse Sint-Quintinuskathedraal en de Sint-Joriskerk van Antwerpen zijn van hun gezamenlijke hand. Drie jaar lang werken ze aan de schilderingen in de Antwerpse Handelsbeurs, misschien wel hun meest indrukwekkende creatie. Maar tien dagen voor de opening in de zomer van 1858 brandt het prachtige zestiende-eeuwse renaissancegebouw volledig af. 

Verbonden door de boulevard

Guffens, de jongste van drie kinderen, was een Limburgse wereldburger avant la lettre. Hij exposeerde tot ver voorbij de landsgrenzen en had correspondenten in zowat elke grote Duitse stad. Toen zijn gezondheid begon te wankelen, ruilde hij zijn stekje in Schaarbeek jaarlijks in voor een verblijf van enkele maanden in het zonnige Italië. Hij kopieerde er werken van grootmeesters uit de dertiende en zestiende eeuw om ze te vrijwaren voor de toekomst.
Exact tien jaar na de dood van Thonissen stierf ook Guffens. Zouden ze ooit samen door Hasselt geflaneerd hebben? Hun naam en faam leeft er voort in een stukje van de Groene Boulevard. Een passend eerbetoon aan twee kleurrijke Hasselaren.
 

Wil je het portret van Jan Jozef Thonissen én het vakmanschap van Godfried Guffens met eigen ogen bewonderen? Dat kan nog tot 27 augustus in de tijdelijke expo '200 jaar Guffens'. Daarna hangen we het portret weer in ons depot, waar het in de beste omstandigheden bewaard wordt.

Zin om nog meer te weten te komen over een ander portret van Godfried Guffens? Dat kan hier.